Διαδρομές στη διδασκαλία της νέας ελληνικής γλώσσας

  • Στο πρώτο κεφάλαιο της συγκεκριμένης ενότητας επιχειρείται μια σύντομη αναδρομή στις κυριότερες διδακτικές προσεγγίσεις για τη διδασκαλία της δεύτερης/ξένης γλώσσας με στόχο να καταγραφεί η θέση που είχε η γραμματική, το λεξιλόγιο και η προφορά σε αυτές, καθώς και ο τρόπος που η κάθε μια πρότεινε για την αποτελεσματικότερη διδασκαλία τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην Επικοινωνιακή Προσέγγιση και τις μεθόδους οι οποίες αναπτύχθηκαν μετά το 1980 στο πλαίσιο της Επικοινωνιακής Προσέγγισης. Τα υπόλοιπα τρία κεφάλαια παρουσιάζουν βασικά θεωρητικά ερωτήματα σχετικά με τη διδασκαλία της γραμματικής, του λεξιλογίου και της προφοράς στη δεύτερη/ξένη γλώσσα, αντίστοιχα. Κάθε κεφάλαιο περιλαμβάνει πέντε διδακτικές προτάσεις με ποικίλες ασκήσεις με στόχο να μπορέσουν οι επιμορφούμενοι να συνδέσουν το θεωρητικό πλαίσιο με την πρακτική εφαρμογή.

  • Στην ενότητα αυτή συζητούνται τα κύρια ζητήματα που αφορούν τη διδασκαλία μιας ξένης γλώσσας, και συγκεκριμένα της ελληνικής, σε μαθητές μικρής ηλικίας. Η περιήγηση στα ζητήματα αυτά τίθεται στο γενικότερο πλαίσιο της σχετικής θεωρίας καθώς και των συζητήσεων και των προβληματισμών που αφορούν άμεσα τη διδασκαλία της δεύτερης/ξένης γλώσσας σε μικρούς μαθητές.

    Θεωρώντας ως δεδομένο το γεγονός ότι οι διδάσκοντες είναι ήδη άμεσα εξοικειωμένοι με τις προσεγγίσεις στη διδακτική μεθοδολογία της ξένης γλώσσας (δεδομένου μάλιστα ότι στο πλαίσιο του προγράμματος ήδη εξετάζεται το θέμα και σε άλλες ενότητες όπως αυτή για τη διδασκαλία της γραμματικής, του λεξιλογίου και της προφοράς), η ενότητα εστιάζεται μόνο και εξειδικευμένα σε θέματα διδασκαλίας σε μικρά παιδιά. Συγκεκριμένα, συζητούνται στρατηγικές διδασκαλίας όπως και σημαντικά θεωρητικά ζητήματα σχετικά με το αντικείμενο της διδασκαλίας της ξένης γλώσσας σε παιδιά.

  • Ως φαινόμενο η διγλωσσία έχει κατακτήσει το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Σημαντικό λοιπόν είναι, ως δάσκαλοι, να γνωρίζουμε τα κυριότερα χαρακτηριστικά του δίγλωσσου ατόμου όσον αφορά τις γλωσσικές και γνωστικές ικανότητές του αλλά και τη θέση του στο σχολικό σύνολο στο πλαίσιο της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.

    Το πρώτο μέρος της ενότητας ασχολείται με τα ζητήματα που αφορούν την ατομική διγλωσσία. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία διαχωρίζονται οι «τύποι» δίγλωσσων ομιλητών, τα πιο συχνά περιβάλλοντα διγλωσσίας και τα χαρακτηριστικά τους, με αναφορά στην Υπόθεση της Κρίσιμης Περιόδου και η θετική επίδραση της διγλωσσίας στην ανάπτυξη και χρήση των εκτελεστικών λειτουργιών της αναστολής και της επιλεκτικής προσοχής. Τέλος, εξετάζεται ο ρόλος του σχολείου στην ανάπτυξη της διγλωσσίας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο κατά πόσο αναπτύσσονται οι δεξιότητες του γραπτού λόγου ανάλογα με το εκπαιδευτικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται το δίγλωσσο παιδί.

    Το δεύτερο μέρος εστιάζεται στην διαπολιτισμική εκπαίδευση. Αρχικά, αποσαφηνίζονται βασικοί όροι της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και οι επιπτώσεις της σε σύγχρονες μορφές εκπαίδευσης. Στη συνέχεια, εξετάζεται το φαινόμενο της διγλωσσίας σε πολυπολιτισμικές τάξεις και η αξιοποίησή της στη διδακτική πράξη. Τέλος, αναλύονται επιλεγμένες διδακτικές πρακτικές με στόχο την ανάδειξη της βιωμένης γνώσης των διδασκομένων την ελληνική ως ξένη γλώσσα. Μετά την εξέταση του θεωρητικού πλαισίου που αντικατοπτρίζει τη γλωσσική ικανότητα των διδασκομένων την ελληνική ως Γ2, παρουσιάζονται διδακτικές προσεγγίσεις και προτάσεις κατάλληλες για την ανάπτυξη βασικών διαπροσωπικών δεξιοτήτων και μελετώνται οι προβληματισμοί που ανακύπτουν, καθώς και οι δυνατότητες που διανοίγουν στη γλωσσική διδασκαλία οι επιμέρους πολιτισμικές παράμετροι των διδασκομένων.

  • Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται ηλεκτρονικά πολυμέσα και προτείνονται τρόποι αξιοποίησής τους στη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας με Η/Υ. Η συγκεκριμένη ενότητα έχει καθαρά πρακτικό χαρακτήρα. Δεδομένου ότι τα διαθέσιμα προϊόντα της σύγχρονης τεχνολογίας είναι πολύ περισσότερα από αυτά που μπορούν να αναφερθούν σε ένα ανάλογο πρόγραμμα κατάρτισης, αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε τα πιο αντιπροσωπευτικά με βάση α) την προσβασιμότητα του λογισμικού από όλους τους συμμετέχοντες και β) τη διδακτική του αξία. Αρχικά, αναφέρονται κάποια ηλεκτρονικά εργαλεία, όπως τα ηλεκτρονικά λεξικά και τα ηλεκτρονικά σώματα κειμένων. Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά στη μάθηση σε κοινότητα (κοινότητες πρακτικής και μάθησης) και στα εργαλεία σύγχρονης επικοινωνίας, όπως τα blogs, wikis, skype, edmodo. Τέλος, γίνεται εκτενής περιγραφή των δυνατοτήτων του προγράμματος Hot Potatoes. Στόχος της ενότητας είναι οι επιμορφούμενοι να αποκτήσουν την κατάρτιση που απαιτείται στα παραπάνω θέματα, προκειμένου να αξιοποιήσουν τον Η/Υ στη διδασκαλία της ξένης γλώσσας, δημιουργώντας υλικό προσαρμοσμένο στις γλωσσικές ανάγκες των μαθητών τους.

  • Στο πρώτο κεφάλαιο της ενότητας δίνεται ο ορισμός της έννοιας αξιολόγηση, αιτιολογείται η σκοπιμότητά της κατά την εκμάθηση της δεύτερης/ξένης γλώσσας και παρουσιάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει μια καλά δομημένη γλωσσική δοκιμασία. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στις κατηγορίες των διαφόρων ειδών γλωσσικών δοκιμασιών (κατατακτήριες, διαγνωστικές κ.ά) αλλά και στη δυνατότητα χρήσης τους. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα στάδια ανάπτυξης μιας σωστά δομημένης γλωσσικής δοκιμασίας όπως και οι πλέον διαδεδομένες τεχνικές αξιολόγησης, ενώ στο τέταρτο κεφάλαιο της ενότητας γίνεται λόγος για την αξιολόγηση τόσο των προσληπτικών (κατανόηση προφορικού και κατανόηση γραπτού λόγου) όσο και των παραγωγικών γλωσσικών δεξιοτήτων (παραγωγή προφορικού και παραγωγή γραπτού λόγου), όπως και για τα εργαλεία -ηλεκτρονικά και μη- που παρέχονται από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας για την κατασκευή της εκάστοτε γλωσσικής δοκιμασίας. Η ενότητα ολοκληρώνεται με το πέμπτο κεφάλαιο, στο οποίο γίνεται αναφορά στις εναλλακτικές μορφές αξιολόγησης κατά την εκμάθηση της δεύτερης/ξένης γλώσσας και παρουσιάζονται δύο από τις πλέον διαδεδομένες, όπως είναι το πορτφόλιο και η μέθοδος πρότζεκτ.

  • ...της Ελληνικής ως Ξένης-Δεύτερης Γλώσσας

    Στην προοπτική να συγκροτηθεί η ταυτότητα του διδακτικού αντικειμένου της λογοτεχνίας γίνεται αρχικά μια συνοπτική εξέταση των ιδιοσυστατικών γνωρισμάτων της λογοτεχνικής γλώσσας και του λογοτεχνικού κειμένου σε σχέση με τα πληροφοριακά κείμενα. Έπειτα γίνεται μια ιστορική αναδρομή στη διδασκαλία της λογοτεχνίας στα εθνικά προγράμματα σπουδών (έμφαση δίνεται στο νεοελληνικό παράδειγμα) με εστίαση στις παιδαγωγικές παραδόσεις που την υπηρέτησαν. Γίνεται ιδιαίτερος λόγος για τους ισχυρούς δεσμούς που αναπτύχθηκαν με τη γλωσσική αγωγή. Κατόπιν παρουσιάζονται διάφορα είδη ανάγνωσης και η αξιοποίησή τους στη διδασκαλία, ενώ αναδεικνύεται η διεπιστημονικότητα του πεδίου που καταλαμβάνει η διδασκαλία της λογοτεχνίας. Ακολουθεί μια αναφορά στους στόχους και τις διδακτικές πρακτικές της διδασκαλίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο πλαίσιο της διδασκαλίας της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας (παραγωγή και κατανόηση προφορικού και γραπτού λόγου) σε σχέση με γνωρίσματα και μεθόδους της διά βίου μάθησης και της διαφοροποιημένης διδασκαλίας. Τέλος, προτείνονται διδακτικά παραδείγματα (εφαρμογές) για τη διδασκαλία της νεοελληνικής λογοτεχνίας από το πρωτότυπο για σπουδαστές της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης. Η ενότητα συμπληρώνεται από μία ψηφιακή βιβλιοθήκη με νεοελληνικά λογοτεχνικά κείμενα που προτείνονται ενδεικτικά για διδακτική αξιοποίηση.

  • Στα περισσότερα πανεπιστημιακά τμήματα, όπου διδάσκεται η φιλολογία ως ξένη, η μετάφραση συνιστά αναπόσπαστο γνωστικό αντικείμενο, ειδικό τομέα στο τμήμα και σημαντική δραστηριότητα των φοιτητών. Αντιστοίχως, στα Τμήματα Μετάφρασης, η άριστη γνώση δύο ξένων γλωσσών θεωρείται προαπαιτούμενο για τη φοίτηση. Σε γενικές γραμμές, μετάφραση και διδασκαλία μιας γλώσσας ως ξένης είναι άμεσα συνδεδεμένες, ενώ η μετάφραση συχνά θεωρείται ως η «πέμπτη επικοινωνιακή δεξιότητα».

    Στα Τμήματα Νεοελληνικών Σπουδών, το μεταφραστικό έργο των φοιτητών και καθηγητών είναι πολύ σημαντικό για τη μετάφραση κυρίως της ελληνικής λογοτεχνίας στη γλώσσα-στόχος.

    Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης ενότητας, θα συζητηθεί το θέμα της αξιοποίησης της μετάφρασης ως δραστηριότητας για την κατάκτηση της ελληνικής ως Γ2, ενώ θα γίνει μνεία στις γλωσσοδιδακτικές προσεγγίσεις που αφορούν τη μετάφραση στην τάξη της ξένης γλώσσας.